Προσδοκίες εφήβων σε θέματα επαγγελματικού προσανατολισμού και συμβουλευτικής σταδιοδρομίας

Στη σύγχρονη εποχή οι ραγδαίες κοινωνικές και οικονομικές αλλαγές επηρεάζουν την προετοιμασία των νέων να εισέλθουν στην αγορά εργασίας. Οι νέοι ανησυχούν για τις σπουδές τους καθώς οι εργασιακές συνθήκες τροποποιούνται. Ανατρέπονται δεδομένα στα οποία είχε οικοδομηθεί η εργασιακή μας κουλτούρα και οδεύουμε σε μια νέα πραγματικότητα όπου το άτομο θα χρειάζεται να μεταπηδά από τον ένα επαγγελματικό χώρο στον άλλο. Όλα αυτά οδηγούν στην αβεβαιότητα, σε δυσλειτουργικές επαγγελματικές πεποιθήσεις και χαμηλά επίπεδα αυτοαποτελεσματικότητας. Προκειμένου τα άτομα να είναι ικανά να σχεδιάσουν τη σταδιοδρομία τους με τον καλύτερο δυνατό τρόπο χρειάζεται να αποκτήσουν δεξιότητες λήψης απόφασης και σχεδιασμού σταδιοδρομίας.

Η αγορά εργασίας υφίσταται διαρκείς ανακατατάξεις, απολύσεις, αύξηση ανεργίας και εναλλακτικές μορφές απασχόλησης. Ο εργαζόμενος χάνει την αυτοεκτίμηση του και την κοινωνική καταξίωση και διακατέχεται από αρνητικά συναισθήματα όπως θυμό και ντροπή (Nathan & Hill, 2006). Παράλληλα, η πολιτισμική πολυμορφία διαμορφώνει ένα νέο σχολικό περιβάλλον με διαφοροποιημένες μαθησιακές ανάγκες και δυνατότητες (Briscoe & Hall, 2006).

Η σταδιοδρομία αποτελεί προσωπική δραστηριότητα καθοδηγούμενη από προσωπικούς στόχους και αξίες. Παλαιότερα, η ερώτηση ήταν «Ποιο επάγγελμα να ακολουθήσω που να ταιριάζει με τα προσωπικά που χαρακτηριστικά;» Τώρα, επικρατεί η ερώτηση «Πώς να σχεδιάσω τη σταδιοδρομία μου με τον καλύτερο δυνατό τρόπο ώστε να ανταποκριθώ στις ποικίλες και απρόοπτες επαγγελματικές κατευθύνσεις;» (Σιδηροπούλου-Δημακάκου, Αργυροπούλου & Δρόσος, 2010). Γι’ αυτό ο σύμβουλος σταδιοδρομίας οφείλει να γνωρίζει την τοπική αγορά εργασίας, τις ταχύτατες αλλαγές που την επηρεάζουν και τις συνέπειες που μπορεί να έχουν στη ζωή του ατόμου, αλλά και να έχει τις απαραίτητες γνώσεις να βοηθήσει το άτομο να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις και ευκαιρίες.

Στην εφηβεία καθορίζονται τα μοναδικά χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του ατόμου, ανακαλύπτονται τα προτερήματα και οι αδυναμίες του. Αντιλαμβάνεται τις μοναδικές του ικανότητες και δυνατότητες και μέχρι πού είναι ικανό να φτάσει στο μέλλον. Ωστόσο, δέχεται έντονες κοινωνικές πιέσεις όσον αφορά τις σπουδές και την κατεύθυνση που θα επιλέξει από το κοινωνικό του περιβάλλον. Πιέζεται να επιλέξει επάγγελμα. Αν θα αρχίσει να εργάζεται μετά το σχολείο ή αν θα σπουδάσει. Το ερώτημα που απασχολεί τον έφηβο είναι ποιες είναι τελικά οι ανάγκες και οι προσδοκίες του στον τομέα της επαγγελματικής ανάπτυξης.

Η επαγγελματική προετοιμασία περιλαμβάνει τη σαφή κατανόηση του εαυτού, των ταλέντων, των ικανοτήτων, των ενδιαφερόντων, καθώς επίσης των πλεονεκτημάτων και μειονεκτημάτων που έχει ένα επάγγελμα. Σημαντικό στοιχείο αποτελεί επίσης η επαγγελματική προσαρμοστικότητα, δηλαδή η συνεχόμενη εξερεύνηση του εαυτού και του περιβάλλοντος με στόχο τη συμφωνία του εαυτού με την ταυτότητα του ατόμου και του επαγγελματικού περιβάλλοντος.

Η επιτυχής προσαρμογή στις μεταβάσεις επηρεάζεται από την ανάπτυξη δεξιοτήτων, γνώσεων και στάσεων και την κατανόηση πώς να σχεδιαστεί η σταδιοδρομία σε σχέση με την κοινωνική πολυπλοκότητα. Είναι ανάγκη ο έφηβος να έχει προσωπικό έλεγχο όσον αφορά επαγγελματικά ζητήματα, να είναι περίεργος διερευνώντας εναλλακτικά πρότυπα σταδιοδρομίας, να πειραματίζεται με νέες δραστηριότητες και σχέδια δράσης και όχι να επικεντρώνεται σε μια μόνο κατεύθυνση παραβλέποντας και άλλες δυνατότητες που έχει. Να έχει εμπιστοσύνη στον εαυτό και στις ικανότητες του για να πετύχει ένα επαγγελματικό του στόχο.

Προκειμένου να αντιμετωπίσουν οι νέοι το μέλλον τους χρειάζεται να κάνουν προσωπικά σχέδια και να αποκτήσουν μαθησιακές και επαγγελματικές εμπειρίες. Να ενδυναμώσουν την ικανότητα τους να χρησιμοποιούν αυτές τις εμπειρίες ως μεταβιβάσιμη ικανότητα. Ο σύμβουλος εδώ απαιτείται να συζητήσει μαζί τους αν η σταδιοδρομία που σκέφτονται να επιλέξουν είναι κατάλληλη γι’ αυτούς ως υποκειμενικά επιθυμητή και πρακτικά υλοποιήσιμη. Μέσα από το σωστό επαγγελματικό προσανατολισμό οι έφηβοι μπορούν να εξασκηθούν στην ανάπτυξη στρατηγικών επίλυσης προβλημάτων, στο μεθοδολογικό σχεδιασμό και στην ενδυνάμωση των δεξιοτήτων συνεταιρισμού.

Η λήψη αποφάσεων στην επιλογή επαγγέλματος θεωρείται μια πολυδιάστατη και σύνθετη διαδικασία (Gaffner & Hazler, 2002). Οι νέοι καλούνται να πάρουν αποφάσεις για το μέλλον τους που φαντάζει αβέβαιο και ρευστό λόγω της οικονομικής κρίσης και της ανεργίας, γεγονός που τους προκαλεί άγχος. Ταυτόχρονα, διακατέχονται από έλλειψη επαγγελματικής πληροφόρησης και δυσλειτουργικές πεποιθήσεις σταδιοδρομίας που επηρεάζουν τις φιλοδοξίες και τις πράξεις τους. Η συμβουλευτική συμβάλλει στην απόκτηση δεξιοτήτων λήψης απόφασης, οι οποίες θεωρούνται ως δεξιότητες αυτοδιαχείρισης (θετική αυτοεικόνα, θετική αλληλεπίδραση), δεξιότητες διερεύνησης εργασίας (στοχοθέτηση, συλλογή επαγγελματικών πληροφοριών, κατανόηση της σχέσης εργασίας, κοινωνίας και οικονομικής ζωής) και δεξιότητες σχεδιασμού σταδιοδρομίας (διατήρηση ισσοροπίας μεταξύ εργασιακής και οικογενειακής ζωής, δέσμευση στη διαδικασία σχεδιασμού σταδιοδρομίας) (Σιδηροπούλου-Δημακάκου, 2004).

Το στοίχημα που καλείται να πετύχει ο σύμβουλος επαγγελματικού προσανατολισμού είναι να βοηθήσει το νεαρό άτομο να αντιμετωπίσει τις ανάγκες και προσδοκίες του στη σύγχρονη πραγματικότητα και να στηρίξει το άτομο στη διεκδίκηση προοπτικών για το μέλλον, στη δημιουργία χαρακτήρα ενδυνάμωσης, εκπαίδευσης και πρόληψης.

Δέσπω Κυρμίτση (BSc, MA)

Σύμβουλος σταδιοδρομίας και επαγγελματικού Προσανατολισμού